Sık Dikim Zeytin Yetiştiriciliği Nedir?
Günümüzde zeytincilikte verim ve kaliteyi artırma arayışı, üreticileri modern tarım yöntemlerine yönlendiriyor. Özellikle iş gücü maliyetlerini azaltmak ve verimi artırmak amacıyla, zeytin dikim sıklığı, uygun çeşit seçimi ve modern tekniklerin uygulanması büyük önem taşıyor.
Ancak, en önemli sorulardan biri olan “Zeytin ağacının verimi nasıl artırılır?” sorusu, doğru yöntemlerin seçilmesi ve bu yöntemlerin üretim sürecine etkin bir şekilde entegre edilmesiyle yanıt buluyor. Peki zeytin ağacının verimi nasıl artırılır? İşte detaylar:
Zeytin Ağacının Verimi Nasıl Artırılır?
Zeytin ağacında verim artışı, ağaç dikim sıklığı, fidan kalitesi ve türü gibi temel unsurlara bağlıdır. Özellikle son zamanlarda geleneksel yöntemlerin yerini alan sık dikim sistemleri zeytin ağacının kalitesini artırmak için en çok başvurulan sürdürülebilir tarım yöntemleri arasında yer almaktadır.
Sık Dikim Sistemleri Nedir?
Meyvecilikte sık dikim sistemleri, birim alandan alınan verimi arttıran, yüksek mekanizasyon kullanımı sayesinde işçilik maliyetlerini en az seviyeye düşüren ve kültürel işlemlerin uygulanmasında kolaylık sağlayan sistemler olarak öne çıkıyor.
Bu amaçla özellikle yağlık zeytin çeşitlerinde İspanya, İtalya, ABD, İsrail ve Avusturalya başta olmak üzere birçok ülkede süper sık dikim zeytin yetiştiriciliği hız kazanıyor.
Türkiye’de ve Dünyada Sık Dikim Zeytin Yetiştiriciliği
Zeytinde yarı sık dikimler 1970-80’li yıllarda, İspanya ve İtalya öncülüğünde başlamış. 1990’lı yılların başında ise İtalya, İspanya ve İsrail tamamen makineli hasada uygun süper sık dikim sistemlere geçiş yapmaya başlamış. Bu ülkeleri Fas, ABD, Avustralya, Portekiz, Fransa, Şili ve Arjantin gibi ülkeler takip etmiş.
Her ülke kendi mevcut zeytin çeşitlerinden sık dikime uygun çeşitleri saptamak ve yeni çeşitler elde edebilmek için ıslah çalışmaları yürütse de İspanyol zeytin çeşitleri sık dikimde yoğun olarak tercih edilen çeşitler oluyor. En yaygın kullanılan çeşitler ise Arbequina, Arbosana ve Koroneiki olarak öne çıkıyor.
TEPGE verilerine göre 2022 yılı itibariyle Türkiye’de kayıtlı toplam 9 milyon dekar zeytin alanının %74’ü yağlık, %26’sı ise sofralık zeytin alanı. Yani bu demek oluyor ki Türkiye’de kayıtlı toplam zeytin alanlarının 3/4 ‘ü yağlık, 1/4 ‘ü ise sofralık zeytin alanlarından oluşuyor.
Ülkemizde ise zeytin yetiştiriciliğinin büyük kısmı hala geleneksel yöntemlerle yapılsa da süper sık dikim sistemlere olan ilgi ve talep gün geçtikçe artıyor. Bu talebin artışında birçok etmen söz konusu; Zeytin ağacının periyodisite özelliği (var yılı- yok yılı), hastalıklar, iklim değişikliği, yüksek işçilik maliyetleri ve işçi bulma problemi…
Tam da bu noktada süper entansif (sık dikim) sistemleri, üreticilere sunduğu önemli avantajlar ile öne çıkıyor.
Süper Yoğun Dikim Sistemlerinin Avantajları
Geleneksel yetiştiricilik yöntemlerine kıyasla birçok avantaj sunan süper sık dikim sistemleri, hem maliyet hem de hasat açısından önemli faydalar sağlar. İşte bu avantajlardan bazıları:
Süper Sık Dikim sistemleri:
- Dikim anından itibaren kültürel işlerin yüksek ölçüde veya tamamen makineleşmesi sayesinde önemli bir maliyet düşüşü sağlıyor ve işçilik problemine çözüm sunuyor.
- Tamamen mekanize hasat özelliği ile hasat hızını ve etkinliğini arttırıyor.
- Üretime erken giriş sayesinde daha hızlı kazanç sağlıyor.
- Periyodisite eğilimini azaltıyor.
- Meyve toprağa temas etmediği için daha yüksek ürün kalitesi, doğru olgunlaşma evresi ile de yüksek hasat kalitesi elde ediliyor.
- Bitki koruma ve budama gibi kültürel işlemlerin mekanize olmasıyla uygulamada kolaylık ve verim artışı sağlıyor.
Bu sayede günümüzde zeytinciliğin gelişmiş olduğu ülkelerde, süper sık dikim zeytin yetiştiriciliği hızla geleneksel yetiştiriciliğin yerini alıyor.
Süper Yoğun Dikim Zeytin Bahçelerinde Verimliliği Belirleyen Unsurlar
Yüksek verim ve kaliteyi belirleyen bir yöntem olarak karşımıza çıkan süper sık dikim zeytin yetiştiriciliğinde öne çıkan birtakım temel unsurlar vardır. İşte bu unsurlardan bazıları:
- Dikim Sıklığı: Ağaçların dikimindeki sıklık, meyve üretimi üzerinde farklı etkilerde bulunuyor. Özellikle erken dönemlerde elde edilen verimde önemli etkiye sahipken birim alandan elde edilen verim artıyor.
- Ağaç Yerleşim Düzeni: Meyve bahçesi tesisinde oluşturulacak ağaç yerleşim düzenleri, verim ve kalite üzerinde önemli etkiye sahip. Zeytinde tek sıralı ve sık ağaç yerleşim düzeninin oluşturulmasının en büyük nedeni ise yüksek dikim sıklığını sağlayabilmek. Diğer yandan örneğin kuzey-güney yönüne göre düzenlenmiş tek sıralı dikimlerde ağacın her tarafı için mükemmel ışık dağılımı elde edilebiliyor.
- Çeşit: Süper sık dikim sistemlerde ilk yatırım maliyetlerinin yüksek olması nedeniyle çeşidin verimliliği, hastalık-zararlılara dayanımı ve tüketici tarafından talep edilme durumu büyük önem taşıyor. Son yıllarda hastalık ve zararlılara dayanıklı, yüksek verim ve ürün kalitesine sahip çeşitler ile yetiştiricilerin ihtiyaçları göz önünde bulunduruluyor.
- Terbiye ve Budama: Sık dikim bahçelerde uygulanan terbiye ve budama sistemleri, geleneksel bahçelerde uygulanan sistemlere göre farklılık gösteriyor. Ağaç şeklini belirleyen budama ve terbiye teknikleri taç içerisindeki ışık dağılımını ve doğrudan generatif-vegetatif gelişme arasındaki kritik dengeyi etkiliyor.
- Fidan Kalitesi: Süper sık dikim yetiştiricilikte tercih edilecek fidanların, hastalıktan ari, ismine doğru ve mavi sertifikalı olması, yapılacak yatırımın da güvenliğini sağlıyor.
- Destek Sistemi: Ağaçlara terbiye şeklini verirken ve dal açılarını oluştururken dalların bağlanması açısından destek sistemlerinden faydalanılıyor. Ancak bu zeytindeki bu yeni sistem, herhangi bir özel destek (tel destek) gerektirmiyor. Zemine sabitlenmiş basit bir bambu kamış, destek vazifesi görüyor. Ağaçlar arasındaki kısa sıra üzeri mesafe nedeniyle, ağaç sıraları dikimden 3-4 yıl sonra tam boyutuna ulaşıyor.
Yeni Çeşitlerle Sık Dikim Zeytinciliğin Geleceği
Günümüzde üreticiler, daha fazla gelir sağlayan yüksek kalitede çeşitlere yöneliyor ve bunları hızla pazara sunmak istiyor. Yeni çeşitlerin pazara sunulması ise ancak yeni nesil çeşitlerle kurulan sık dikim sistemler ile mümkün.
Bununla birlikte sık dikim yetiştiricilik, özel teknik bilgi ve beceri gerektiriyor. Bahçe tesisi sırasında ve devamında doğru kararların alınması hayati öneme sahip. Öncelikle dikim sıklığının ve çeşidin doğru seçilmesi gerekiyor. Özellikle dikim sıklığı, iklim ve toprak koşulları ile uyumlu değilse kalite ve verim kayıpları yaşanıyor.
Diğer yandan fidan kalitesi, bahçe tesisi sırasında gerekli ekipman konularına ise önceden karar verilmeli. Bu alanda yaşanan sıkıntıların önlenebilmesi için teknolojik gelişmeler takip edilmeli ve ekolojik şartların gereklilikleri araştırılarak önceden belirlenmeli.
AGROMİLLORA olarak, süper sık dikime uygun zeytin çeşitleri konusunda dünyaya öncülük ediyor ve yeni çeşitlerin geliştirilmesi konusunda çalışmalar yürütüyoruz. Verimliliği ve yağ kalitesi yüksek, farklı çevre koşullarına uyum sağlayabilen, süper sık dikim zeytin yetiştiriciliğine uygun çeşitler geliştirmek üzere gelişim ve inovasyona duyduğumuz tutku ile çalışmalarımıza devam ediyoruz.
