PILOWRED New : YENİ ŞEFTALİ VE BADEM ANACI
GİRİŞ
Badem ağacı, aynı zamanda Prunus amygdalus Batsch; P. dulcis (Mill.) D.A. Webb olarak da bilinir ve 2022 FAOSTAT verilerine göre İspanya ve Akdeniz bölgesinde üretim açısından giderek daha fazla önem kazanan bir tarım ürünüdür. Son on yılda Akdeniz havzasındaki sert çekirdekli meyve yetiştiriciliği, iklim değişikliğinden kaynaklanan sınırlamalarla karşı karşıya kalmıştır, bunlar arasında su kıtlığı ve kireçli toprakların yaygınlığı bulunmaktadır. Ayrıca, Akdeniz bölgelerinde veya benzer iklimlerde düşük soğuklama gereksinimleri, anaçların önemli bir rol oynamasına neden olmaktadır. Şu anda İspanya’da geleneksel yağmurla beslenen bahçeler, SIK Dikim yapılarak yeni yetiştirme sistemleriyle bir arada varlığını sürdürüyor. Bu yeni sistemler, daha sürdürülebilir ve verimli mahsul yönetimini sağlamak için kendine verimli çeşitler, yerel gübreleme ve neredeyse tam mekanizasyon kullanıyor. Benzer şekilde, İspanya’nın birçok kumlu toprak bölgesinde Meloidogyne spp. cinsinden kök ur nematodları (RKN) mevcuttur ve toprak fümigasyon ürünlerinin yasaklanması nedeniyle genetik direnç, kontrol için doğru anaç tercihi etkili tek yöntemdir. Kök ve taç hastalıkları, genetik iyileştirme programlarının öncelikli hedefleridir ve bu nedenle bu ihtiyaçları karşılayabilen yeni genotiplerin seçimi ve geliştirilmesi üzerinde çalışmaktayız. Aragon Tarım Gıda Araştırma ve Teknoloji Merkezin de (CITA) yeni bir badem × şeftali anacı olan Pilowred® seçilmiştir. Bu yeni anaç, farklı Prunus türleriyle uyumludur, ancak özellikle badem ve şeftali yetiştiriciliği için uygundur.
Pilowred®, bir klonal anaç olup, dişi ebeveyn olarak badem [Prunus amygdalus Batsch, syn. P. dulcis (Mill.)] ‘Garfi’ ve erkek ebeveyn olarak şeftali [P. persica (L.) Batsch] ‘Nemared’ soyundan gelmektedir. ‘Garfi’ (Şekil 1), düşey büyüme (Şekil 3) nedeniyle seçilen bir F1 bitkisidir. ‘Nemared’, Meloydoigyne (RKN) cinsinden kök ur nematodlarına karşı direnci ve karakteristik kırmızı rengi nedeniyle seçilmiştir. Temelde, bu yeni anacın en dikkat çeken özellikleri düşük sürme gücü, bodurlaştırıcı etki, aşılanan çeşidin daha yüksek verimliliğine yol açan apikal büyüme alışkanlığı, kısa kış dinlenme süresi gereksinimi, hızlı üretime girişi ve su kullanım verimliliğinin artırılmasıdır. Pilowred®, ayrıca in vitro çoğaltma konusunda başarılıdır ve fidanlıkta sürgünlerinin düşük dallandığını gösterir (Şekil 4). Diğer badem × şeftali melezleri gibi Garnem®, Felinem® ve Monegro® (Felipe, 2009) gibi anaçların yaprakları kırmızı-kahverengi renklidir.
Bu özellik, fidanlık işlerini basitleştirirken düşük dallanma, uzun vejetatif dönem ve erken sürgün gibi diğer özelliklerle birlikte kısa süre içinde fidanlık üretimine olanak tanır.
Ayrıca, Pilowred®, birçok badem, şeftali, nektarin çeşidi ve bazı diploit erik çeşitleri ile iyi aşı uyumluluğu sergiler. Aynı şekilde, badem yapısını düzenleyen moleküler mekanizmalar, anaç etkisi ve bunlarla çeşit arasındaki etkileşim, belirli bir büyüme alışkanlığı veya dallanma geliştirme konusunda incelenmektedir.
Bu araştırma, yeni sık dikim sistemlerinin ihtiyaçlarını karşılayabilen farklı boyutlarda ve büyüme alışkanlıklarına sahip sistemler ve çeşitlerin seçilmesini amaçlamaktadır (Montesinos et al., 2021).
Bodur ve Düşük Büyüme Güçlü Anaçlar
Montesinos ve diğerleri (2021, 2022) adlı bir çalışmada, Pilowred® de dahil olmak üzere 5 anaç 6 aşı çeşidiyle 30 kombinasyon içeren bir çalışmada, büyüme gücü yüksek olan Garnem® ve Rootpac 40® gibi anaçlara aşılanmış çeşitlerle karşılaştırıldığında daha kısa sileptik sürgünler gözlemlenmiştir. Pilowred® üzerine aşılanmış çeşitler, daha az sileptik sürgünler sergiledi ve bu güçlü anaçlarla ilişkilendirildi.
Aşısız Pilowred® ağaçları, Garnem® gibi diğer melezlerden farklı bir büyüme gücü gösterir (Şekil 5). Fidanlıkta, aşısız bitkiler ilk yıl boyunca dik bir büyüme gösterir ve birkaç veya hiç dal göstermez. Pilowred® üzerine aşılanmış çeşitlerde, Garnem® ve Rootpac® 40 gibi daha güçlü anaçlar üzerine aşılandığında daha kısa boğum araları gözlenir, bu da sileptik sürgünlerin azalmasına neden olur, Rootpac® 20 gibi düşük büyüme gücü olan anaçlarda görüldüğü gibi (Şekil 6) (Montesinos ve diğerleri, 2021, 2022).
Aşılanmış çeşitlere sağladığı büyüme gücü açısından, gövde kesit alanı (TCSA) üzerindeki Pilowred® etkisi Garnem® ve Rootpac® R gibi daha fazla sürme gücü üretenlerden daha küçük olduğu bulunmuştur (Şekil 7) ve düşük sürme güçlü anaç olan Rootpac® 20 ile etkisi ise benzerdir (Şekil 8 ve 9A). Bu nedenle, TCSA değerleri, aşı çeşidine dayalı olarak analiz edildiğinde, Soleta® ve ‘Lauranne’ çeşitleri arasında fark olmadığı gözlemlendi, ancak Isabelona®, Vialfas®, Mardía® ve ‘Guara’ çeşitlerinde, bu farklılıklar düşük büyüme gücü (Pilowred® ve Rootpac® 20) ile olanlar (Garnem® ve Rootpac® R) arasında önemliydi (Şekil 9B).
Yeni hibrit anaçlarda büyüme gücünün kontrolü, yüksek verimlilik ve iyi meyve kalitesi oluşturması önemli kriterlerdir. Yakın tarihlerde yayınlanan bir çalışmada, bu melez anaç Pilowred®’in farklı dikim modellerinde ve farklı çeşitlerle kullanılabilirliğini değerlendirmek için sunulan sistemler , daha teknolojik sistemlerde SIK DİKİM SİSTEMİ (SES) gibi ve daha geleneksel dikim modellerinde kullanım için uygunluğunu değerlendirmek için sunulmuştur (Bielsa ve diğerleri, 2022).
Kök Ur Nematodlarına Karşı Direnç
Kök-ur nematodlarının varlığı, Meloidogyne spp. (RKN – Kök Ur Nematodları), sulanan meyve bahçelerinde ve kumlu topraklarda meyvecilikte önemli kayıplara neden olmaktadır.Prunus cinsi meyve ağaçlarına en fazla etki eden üç tür özellikle belirgindir: M. arenaria, M. incognita ve M. javanica (Esmenjaud ve diğerleri, 2009). Pilowred®, M. arenaria, M. incognita’ya karşı dirençli bir anaçtır. (Şekil 7) ve aynı zamanda M. ethiopica’ya karşı dirençliyken, M. javanica ve M. floridiensis’e karşı hassastır (Esmenjaud, 2021).
Biyotik faktörlere tolerans: Mevcut ve ortaya çıkan zararlılar ve hastalıklara karşı direnç/toleransın olması ile özellikle, kolay klonal çoğaltma ile elma ve armut anaçlarında Phytophthora veya Armillaria’ya karşı direnç/toleransının olması dikkate değerdir. Kök ur nematodlarının çözümü, ‘Garfi’ x ‘Nemared’ serisinin kırmızı yapraklı melezlerinde (G×N): Garnem®, Felinem®, ve Monegro® (Felipe, 2009) direnç getirdi. Bu melezler, nematodlara karşı direnç (Şekil 11) ile birlikte bitki büyüklüğü, büyüme gücü ve çoğaltma kolaylığı gibi diğer istenilen özellikleri kazanmasını sağladı.
Anaç başarısının temel nedeni, iyi büyüme gücü, Meloidogyne gibi kök ur nematodlarına karşı direnç, kireçli topraklara uyum, kloroz toleransı ve yeniden dikim durumlarında mükemmel performans sağlama yetenekleridir. Daha sonra, bademlerde kök ur nematodlarına karşı dirençle ilişkilendirilen genlerin tanımlanması geliştirilmiş ve yeni seçimlerde bu dirençli özelliğin tanıtılmasını kolaylaştıracaktır (Duval ve diğerleri, 2014, Bielsa ve diğerleri, 2023). Bu yeni Prunus temelli anaçlar kök boğulmasına, kök-ur nematodlarına ve yüksek pH topraklardaki aktif kirece, badem, erik ve şeftali dahil olmak üzere ağır topraklarda büyüme gücü kontrolü sağlamaya ve kök asfiksisi konusunda tolerans sağlayacaktır. (Iglesias ve diğerleri, 2020).
Daha Sürdürülebilir ve Verimli Su Kullanımı (VSK)
Meyve yetiştiriciliğini etkileyen en ciddi sorunlardan biri, giderek daha sık görülen aşırı kuraklıklarla başa çıkmaktır. Bu yeni toprak ve iklim koşullarına uyumlu bitki materyalinin seçilmesi önemlidir. Pilowred®, diğer kuraklığa dayanıklı anaçların, Garnem®, Felinem®, Monegro® veya ‘GF-677’ gibi, tahmini verimli su kullanımına (VSK) sahip olduğu gösterilmiştir ve bu tahmini VSK, yabani badem türlerine yakın seviyededir (Şekil 12) (Bielsa ve diğerleri, 2018). Ayrıca, demir klorozuna toleransı ‘GF-677’ gibi bilinen anaçlara benzerdir (Felipe, 2019). Pilowred®’in bu özellikleri daha sürdürülebilir bir tarım yönetimini mümkün kılar, girdileri ve maliyetleri azaltır.
Çoğu badem × şeftali melez anacı gibi, Pilowred® sel veya aşırı yağmurlar nedeniyle kök bölgesinde göllenme olduğu durumlarda kök boğulması karşı düşük toleransa sahiptir. Ancak, iyi drenajlı verimsiz topraklara iyi uyum sağlar.
GxN serisi anaçlarının kuraklık stresine uyum gösterdiği bilinmektedir. Pilowred®, Garnem®, Felinem® ve Monegro® gibi diğer anaçlardan daha yüksek bir VSK’ye sahiptir ve diğer anaçlar olan ‘GF-677’ gibi, tahmini bir VSK oranı yabani badem türlerine yakın (Bielsa ve diğerleri, 2018). Ayrıca, demir klorozuna karşı tolerans seviyesi ‘GF-677’ gibi diğer ticari anaçlarla benzerdir (Felipe, 2019).
SONUÇLAR
Pilowred®, aşılı çeşide erken sürgün vermesi, hızlı üretime giriş sağlaması, daha kısa kış dinlenme süresi ve daha yüksek verimli su kullanımına (VSK) sahip olması özellikleri ile dikkat çekicidir. Pilowred® ayrıca, iklim değişikliği ile ilişkilendirilen aşırı koşullara uyum sağlaması, demir klorozu veya kök ur nematodların varlığı gibi Akdeniz bölgesine özgü dikim sınırlamaları ile baş edebilmesi, düşük büyüme gücü, yoğun ve SIK dikim modeller ile yeni Sürdürülebilir Verimli Dikim Sistemlerinde (SES) kullanmak için uygun bir seçenek yapar.
Teşekkürler
Pilowred® ıslahçısı Antonio Felipe’nin paha biçilmez işbirliğine olan içten takdirimizi ifade etmek isteriz. Bu çalışma, MCIN/AEI/ 10.13039/501100011033 ve Aragon Hükümeti — Avrupa Sosyal Fonu, Avrupa Birliği (Konsolide Grup A12) tarafından finanse edilen RTI2018-094210-RI00 Ar-Ge projesinin bir parçasıdır.
