Coriana®: Süper sürdürülebilir zeytin yetiştiriciliği için yeni çeşit

Salvatore Camposeo

Bari Aldo Moro Üniversitesi Tarımsal-Çevre ve Bölgesel Bilimler Bölümü, Bari (İtalya). Zeytin yetiştiriciliği ve yağları çalışma grubunun ulusal koordinatörü.

Çeşit seçimi, süper yoğun zeytinliğin sürdürülebilirliğinin temelini oluşturur. Çit sistemi zeytin modelinde iki temel unsur ile karakterize edilir: sürekli üretken duvar ve ağaçların küçük boyutu. Bu öğeler, sadece iki saatlik bir sürede ve iki operatör ile sürekli olarak mekanik hasatı mümkün kılan kendi yürür makinelerle verimli bir hasat sağlar. Bu ikisinden türetilen bir özellik, çok yüksek plantasyon yoğunluklarıdır (hektar başına 1,200’den fazla ağaç).

Şu anda iki nesil çit zeytin versiyonu bulunmaktadır.

• Çit 1.0: Bu, en eski versiyondur ve destek yapıları (kafesler ve teller gibi) kurmayı gerektiren bir hacimde yetiştirme sistemine sahiptir. Bu versiyonda bahçedeki budama hala manuel olarak yapılır.

• Çit 2.0: Hacimde bir yetiştirme şekline sahiptir, ancak özgürdür (patentli Smarttree®). Destek yapıları kurulumunu gerektirmez ve bahçedeki budama ilk yıldan itibaren mekaniktir.

Çit zeytinliğin üretim budamasının mekanizasyonuyla ilgili sorunlar, iki zıt gereksinimi karşılamak zorundadır: Taç boyutlarını (yükseklik ve genişlik) hasat tünelinin boyutlarıyla uyumlu sınırlar içinde kısıtlamak gereklidir ve aynı zamanda üretken dalların korunması da önemlidir ki bunlar genellikle endış kısımlarda bulunur

Dolayısıyla, ana argüman çeşidin budamaya verdiği yanıttır. Çünkü sürekli hasat makinesi devreye girdiğinde, budama en pahalı işlem haline gelir ve toplam üretim maliyetlerinin yarısına kadarını tek başına absorbe edebilir.

Bu nedenle çit sistemine göre dikime uygun zeytin çeşitlerinin, üretime erken giriş ve sürekli verimlilik için kendine özgü verim ve vejetatif özelliklere sahip olması gerekmektedir. Genel olarak, bu gereksinimler, düşük sürme gücüne sahip çeşitlere özgüdür.

Peki günümüzde bu çeşitler hangileridir? Şüphesiz Arbequina ve Arbosana, dünya genelinde çit sistemine göre yapılan tüm dikimlerin %75’inden fazlasını temsil etmeye devam etmektedir, ancak son yıllarda piyasada bulunan yeni çeşitlerin yararına uygulamalarında keskin bir düşüş yaşıyor. Lecciana, Todolivo i15, Oliana, Sikitita 1 ve Sikitita 2, gelmekte olan genetik devrimin sadece öncüleri.

Çit zeytinliklerinde yetiştirmeye yönelik düşük sürme gücündeki çeşitlerin arzını artırma girişiminde, Bari Üniversitesi’nin izlediği yol, zeytin ağacının genetik olarak iyileştirilmesi olmuştur. Bu meyve ağacı türünün ekonomik, kültürel ve çevresel önemi ile ilgili olarak bugüne kadar zeytin ağacı için çok az araştırılmış bir yol vardır. Başlangıçta, ebeveyn olarak arbosana kullanılarak bir dizi kontrollü melezleme gerçekleştirildi.

Bu yaklaşım, yerel genetik kaynakların erozyon riskine karşı önemli bir değerlendirme örneği olmuştur. Aslında, çit modeline tam uyumluluğu doğrulamadan önce, Arbosana bile nesli tükenme tehlikesi altında olan bir zeytin genotipiydi. 1995 yılında, İspanya’nın Penedés bölgesinde, Arbosana’nın kökeni olan yerde, sadece 200 ağaç hayatta kalıyordu. Şu anda, Arbosana ve hibritleri (Oliana®, Lecciana®, Todoolivo i15, vb.), her yıl milyonlarca ağaç dikilen küresel çeşit seçiminin ana temelini oluşturuyor.

Fidanlıkta fidanlar, üretkenlik, büyüme gücü ve yağ verimi gibi faktörlere göre seçilir. Daha sonra, bahçede, zeytinin en önemli hastalıklarına (mantar hastalığı, zeytin sineği, zeytin lekesi) karşı direnç ve elde edilen yağın kalitesi açısından daha fazla ilgi çeken melezlemeler değerlendirildi.. Sonunda, ön ticari seçim popülasyonlarına ulaşıldı ve bu seçimler, Puglia bölgesinin farklı alanlarında iş birliği yapılan standart şirketlerde değerlendirildi.

Bu çalışmanın ilk meyvesi Lecciana® (bitki koruma AB 2017 ve ABD 2019) ve çit plantasyonlarında zeytin ağaçlarının yetiştirilmesine uyarlanmış ve gerekli modele cevap veren üretken ve vejetatif parametrelere sahip olan İtalyan kökenli ilk genotip (baba Leccino) olmuştur. Bugün bu çeşit, dünyadaki yeni çit zeytinliklerinin neredeyse %20’sinde yer almaktadır. Lecciana®, süper verimli plantasyonlara tamamen uyarlanabilen İtalyan ebeveynli ilk İtalyan kökenli ana çeşittir. Bu, en iyi yoğun plantasyonlara kıyasla vasıflı tarımsal işgücü kullanım ihtiyacında %80’lik bir azalmasını sağlar.

İkinci seçimimiz patent başvurusu yaptığımız ve yakında halka tanıtılacak olana Coriana® idi. Arbosana ve Koroneiki’nin (Bitki Koruma EU 2021) Coriana® çit zeytinliklerinde yetiştirilmek için uygun olan ve gerekli modele cevap veren vejatatif, üretken parametrelere sahip bir çeşittir: düşük sürme gücü, Lecciana®‘dan daha düşük, dik büyüme ve iyi yoğunlukta bir taç ve erken üretime geçiş, ikinci veya üçüncü yılda başlar.

En ideal hasat zamanı Kasım’ın ilk on günüdür. Bu, meyvelerin olgunlaşma aşamasında, Arbequina ve Arbosana‘dan üç puan daha fazla yağ verimine sahip oldukları için önerilir. Bu hasat zamanında elde edilen Coriana® yağı, optimum duyusal özelliklere sahiptir. Özellikle meyvemsi ve acı notaları yüksektir. Son olarak, Coriana® yağının polifenol içeriği Lecciana®‘nın üstündedir, bu da yağların raf ömrünü uzatır ve EFSA‘nın sağlık iddialarına mükemmel uyum sağlayan nutrasötiklerin ekstraksiyonuna olanak tanır.

Coriana®, Bari Üniversitesi’nin ıslah programının ikinci meyvesidir. Aslında, sofralık zeytin üretimi için çok ilginç olan ve bu baharda duyurulması planlanan başka bir çeşit gözlem altında izlenmeye devam ediyor.

Set tarımı sistemlerine aynı zamanda Sürdürülebilir ve Verimli Sistemler (SES) denir, çünkü toprak ve su gibi doğal kaynakları en iyi şekilde kullanırlar. 4o Aynı şekilde, gübreleme ve bitki sağlığı uygulamalar gibi diğer tarımsal girdiler verimli bir şekilde kullanılmasını sağlar. Bununla birlikte, çit zeytinliklerin üç temel vazgeçilmez gereksinime sahip olmalıdır: girişimci bir zihniyet, meyve yetiştirme zihniyeti ve uzman teknik yardım.

• Girişimci zihniyet: zeytin yetiştiriciliğine diğer üretken faaliyetler olarak yaklaşmak, yatırılan sermayenin geri dönüş sürelerini, iç getiri oranını ve yatırımın süresini hesaplamak. Aksi takdirde, hiç kimse bu tarım sektörüne yatırım yapmakla ilgilenmeye devam etmeyecektir.

• Meyve zihniyeti: Diğer meyve ağacı bitkileri için geçerli olan kuralları zeytin yetiştiriciliğine uygulayın. Çeşit seçimi, dikim süresi ve mahsul yönetimi başlıca kriterlerdir.

• Uzman teknik yardım: zeytinliğin tasarımında, dikiminde ve yönetimini doğaçlama yapmayın. Ancak, tarımsal faaliyeti rasyonelleştirebilecek tek profesyonel olan ziraat teknisyenlerinin ve mühendislerin becerilerine güvenmeliyiz.